Dijitalleşmenin İş Modelleri Üzerindeki Etkisi
Dijitalleşme ve dijitalleşmenin iş modelleri üzerindeki etkisine yönelik yapılan araştırmalar son yıllarda daha fazla hız kazanmaya devam ediyor. Sıklıkla birbirlerinin yerine kullanılan dijital dönüşüm ve dijitalleşme terimleri, son dönemde tüm sektörlerin daha detaylı anlamlandırmaya çalıştığı iki temel terimdir. Dijital dönüşümü kısaca açıklamak gerekirse, oldukça geniş ve kapsamlı bir anlama sahip olması ile birlikte, büyük iş ve süreç iyileştirmelerini sağlamak amacıyla dijitalleşme projeleri aracılığıyla gerçekleştirilen tüm organizasyon ve süreçlerde meydana gelebilecek değişiklikleri hedefleyen stratejik dönüşümler olarak ifade edilebilir. Oldukça geniş bir sosyoteknik süreci temsil eden dijitalleşme, akıllı evler, e-sağlık, akıllı mobilite ve akıllı şehirler gibi bir çok alanda çoklu teknolojilerin günlük sosyal hayatın yönlerine entegrasyonunu kapsamaktadır. Bir çok farklı tanıma karşın, tüm bu trendler yeni rekabet ortamlarını teşvik etmeye ve firmaların sınırlarını genişleterek yeni yönetimsel yeteneklere olan ihtiyacını arttırmaya devam ediyor.
Dönüşen ve değişen mevcut ve yeni pazarların ihtiyaçlarına yönelik gereklilikleri karşılayabilmek için ise endüstride yer alan tüm oyuncular, mevcut teknolojilerini geliştirmeye yönelik çalışmalarına daha fazla önem veriyorlar. Nesnelerin İnterneti (IoT’ler) ve Yapay Zeka (AI) gibi hız ve önem kazanan yeni teknolojiler ise bu çalışmaların artmasına yönelik eğilimi son yıllarda daha da fazla hızlandırdı. Dijitalleşme ve dijital dönüşüm trendi, firmaların iş yapma şekillerindeki tüm dinamikleri kapsamlı olarak değiştiriyor. Endüstride yer alan bir çok firma, her geçen gün değişmeye devam eden teknolojik değişimlere ve paradigmalara cevap verebilmek için iş modellerini yenilemelerinin gerektiğinin farkında. Pazarların, hizmetlerin ve ürünlerin dijitalleşmesi ise daha çevik ve uyumlanabilir firmaların hızlı gelişimini tetikliyor. Bu sebeple, teknolojik dalgalanmalara ayak uydurabilmek ve yüksek rekabetçi pazarın sunduğu fırsatlardan yararlanabilmek için firmalar bu değişim ve dönüşüm süreçlerine iş modellerini de dahil ediyorlar.
Uyumlanabilirlik
Teknolojik inovasyon, diğer bir deyişle dijitalleşme tarafından tetiklenen trendler ile iş modeli inovasyonu arasındaki ilişki farklı seviyelerde gerçekleştirilen analizler ile karakterize edilebilmektedir. Uyumlanabilirliği ise iş modelinin stratejik uygunluğu ile mümkün olabilmekte, çünkü süreçlerin ve aynı zamanda toplumların dijitalleşmesi, iş modellerinin çeşitli düzeylerde etkilenebilmesine neden olmaktadır. Spesifik olarak, geçmişte yapılan çalışmalar yıkıcı teknolojiler ve yıkıcı iş modelleri arasındaki farklı vurgulamaktadır. Bunun sebebi ise, farklı yönde pazarların oluşmasına olanak sağlaması ve radikal olarak ortaya çıkacak değişimleri beraberinde getirmesidir. Bu dönüşüm ve değişim, firmaların tüm süreçlerinde ve organizasyonel dinamiklerinde farklı seviyelerde köklü değişiklikleri beraberinde getireceğinden, bu süreçlerin doğru stratejiler üzerine kurulması önemlidir. Son yıllarda, yüksek derecede dijital inovasyon ile karakterize edilen yeni iş modellerinin gelişimi bu sebeple oldukça önem ve hız kazanıyor.
Geçmiş teknoloji yeniliklerinin aksine, bu dijitalleşme hem yenilikçi hem de geleneksel olarak pazardaki varlığını sürdüren tüm sektörleri, yapacakları ya da yapmalarının gerekeceği teknolojik yatırımlar boyutunda yakından ilgilendirmektedir. Dijitalleşme, gerekli lisanslar veya finansal yatırımlarla ilgili çeşitli yasal ve finansal engellerle karakterize edilebilmektedir. Ancak, pazardaki rekabeti de aynı ölçüde teşvik ederek, gelişiminin hız kazanmasını da desteklemektedir. Bu kapsamda, dijitalleşmeye uyum sürecini hızlı tamamlayan, tüm süreç ve stratejilerine uyumlanabilirliğini sağlayarak entegre edebilmeyi başarabilen firmalar rekabet avantajını sağlamaya devam edecekler. Aynı zamanda, dijitalleşme büyük ve küçük/orta ölçekli işletmeler arasındaki kaynak boşluğunu da azalmaktadır ve bu durum klasik olarak piyasa dinamiklerini de etkiliyor. İş süreçlerinin dijitalleştirilmesi, otomasyon halinde devam ettirilmesi ile birçok kaynak artık düşük maliyet ve düşük eforla dijital olarak erişilebilir hale gelebiliyor. Bu kapsamda değerlendirildiğinde ise, iş modelleri açısından dijitalleşmenin getirdiği ana yeniliklerden biri, fiziksel unsurlara olan bağımlılığın azaltılması ise karakterize edilen yeni iş modellerinin geliştirilmesidir. İş modelleri üzerine yapılan çalışmalar, fiziksel unsurların merkeziyetçi rolünü geçmiş düzende açıkça kabul etmektir. Ancak, mevcut ve gelişmekte olan düzende, iş modelleri belirgin bir şekilde dijital altyapıların benimsenmesine, uyumlanabilmesine ve entegre edilebilmesine dayanmaktadır. Diğer bir yaklaşımla, yeni iş model ve süreçlerinin geliştirilmesi, en yüksek derecede kaynak etkinliğinin elde edilebilmesi için dijital stratejilerin benimsenmesi ile mümkün olmaktadır.
Tüm bunlarla birlikte, pozitif dışsallık daha yüksek rekabet avantajı dereceleriyle ilişkili olsa da, bir firmanın dijitalleşme süreci, doğrudan ekonomik nedenlerle bağlantılı olmayan faktörlerden de etkilenebilmektedir. Aynı zamanda, dijitalleşme hem dış hem de iç sistemlerin neden olduğu belirli kısıtlamalar tarafından engellenebilmektedir. Geçmiş tecrübelere dayanarak, yeni iş modellerine geçiş süreçleri yüksek derecede karmaşıklıkları beraberinde getirebilmekte ve kurgulanan doğru stratejilerin sürdürülebilmesinde zorluklarla karşı karşıya kalınabilmektedir. Özetle, firmaların gelişim ve dönüşüm stratejilerine yönelik, hem geçmiş deneyimlerine hemde şirketin yetenek ve yetkinliklerine bağlı olarak, değişime karşı gösterilebilecek dirençler karakterize edilmelidir. Bu kapsamda yapılacak olan iyileştirmelerin temelleri doğru kurgulanarak, başarılı iş modellerine uyarlanabilirliği firmaların pazardaki rekabetini ve gelişimlerini yüksek boyutta etkileyecek ve öncü konumlarını destekleyecektir.
Unutulmamalıdır ki, harika bir iş modeline uygulanan ortalama düzeydeki bir teknoloji, ortalama bir iş modeli tarafından kullanılan harika bir teknolojiden daha değerli olabilmektedir.
Dijital ve Örgütsel Dönüşüm Süreçlerinde Zihniyetler yazımıza bağlantıdan ulaşabilirsiniz.