Avrupa Birliği Fon Programlarında Yaşam Döngüsü Analizi ve Proje Etkisi konusunda bilgi vermeden önce Yaşam Döngüsü Analizi (Life Cycle Assestment – LCA) nedir ondan bahsedelim.
Yaşam Döngüsü Analizi, ürün ve hizmetlerin çevresel etkilerini ve performanslarını değerlendirmek amacıyla kullanılan bir metodolojidir. Bu çalışmalar, bir ürün veya hizmetin tüm yaşam döngüsü boyunca ortaya çıkan çevresel etkileri kapsar. LCA’nın bütüncül yaklaşımı, sürdürülebilirlik politikalarını geliştirmek isteyen firmalara stratejik bir inceleme sunar.
LCA’nın ilk aşaması Tanımlama’dır, burada analizin kapsamı belirlenir ve veri toplama süreci planlanır. Amacın ve Kapsamın Belirlenmesi adımında ise LCA’nın hedefi ve kapsamı belirlenerek çevresel etkilerin değerlendirileceği parametreler saptanır, sistem sınırları çizilir ve odak noktası netleştirilir. Üçüncü adım olan Veri Toplama aşamasında, ürün veya hizmetin yaşam döngüsü boyunca kullanılan kaynaklar toplanır; tedarik zinciri, üretim, dağıtım, kullanım ve atılma aşamalarına odaklanılır. Bu veriler, analizin temelini oluşturur. Değerlendirme adımı, toplanan verilerin çeşitli çevresel etkilere dönüştürüldüğü aşamadır; sera gazı emisyonları, su kullanımı, enerji tüketimi gibi etkiler değerlendirilir. Bu aşama, çevresel etkilerin önem derecesini belirlemek için kullanılır.
Son olarak, Yorumlama (Interpretation) adımında, analizin sonuçları yorumlanarak sürdürülebilirlikle ilgili stratejik kararlar alınabilir. Farklı senaryoların ve stratejilerin çevresel etkiler üzerindeki etkileri değerlendirilir. LCA’nın şirketlere sağladığı avantajlar arasında stratejik yönetim, rekabet avantajı, ürün tasarımı ve iyileştirme, ve yasal uyum bulunmaktadır. Bu avantajlar, çevresel etkileri azaltarak ve sürdürülebilirlik stratejilerini benimseyerek şirketlerin daha rekabetçi ve çevre dostu bir konuma gelmelerine olanak tanır.
Çalışmalar, beş temel durumu içerir: ham madde, imalat, nakliye, tüketim ve ürün yaşam sonu. Bu aşamaların detaylı bir şekilde incelenmesi, ürün veya hizmetin çevresel etkilerini anlamak için önemlidir. LCA’nın üç farklı türü bulunur: Cradle to Cradle, Cradle to Grave ve Cradle to Gate, her biri yaşam döngüsünün belirli bir kısmını kapsar.
LCA çalışmalarının sağladığı avantajlar arasında regülasyonlara uyum, potansiyel risklerin belirlenmesi, ürün geliştirme olanakları, kaynakların verimli kullanımı ve paydaşlarla etkili iletişim kurma becerisi bulunur. Bu çalışmalar, firmalara sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşma, rekabet avantajı elde etme ve çevresel performanslarını belgelendirme imkanı sağlar.
Avrupa Birliği (AB), sürdürülebilirliği teşvik etmek ve çevresel etkiyi azaltmak için çeşitli fon programları sunmaktadır. Bu programlara başvuran projelerin, Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (LCA) gibi sürdürülebilirlik araçlarını kullanmaları teşvik edilmektedir. LCA, bir ürün veya hizmetin yaşam döngüsü boyunca (hammadde temini, üretim, kullanım, atık yönetimi) çevresel etkilerini değerlendiren bir yöntemdir.
Avrupa Komisyonu, Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (LCA) üzerine odaklanarak, çevresel etkileri değerlendirmek için en iyi çerçeve olarak LCA’yı tanıtmıştır. Avrupa Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi Platformu (EPLCA), JRC tarafından geliştirilmiş ve DG-Çevre ile birlikte hayata geçirilmiştir. Bu platform, LCA tabanlı yaklaşımları uygulamak için gerekli veri ve yöntemlere referans noktası sağlayarak topluluk politikaları ve iş dünyasını desteklemeyi amaçlar. Ancak, yaşam döngüsü verilerinin ve çalışmalarının tutarlı ve kalite güvencesine ihtiyaç duyulduğu halde eksikliği, LCA’nın daha geniş ölçekte kullanılmasını engelleyen bir zorluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Avrupa Komisyonu’nun önerdiği Yol Haritası, çevresel sürdürülebilirliği desteklemek için EC politika destek faaliyetlerini en iyi şekilde konumlandırmayı hedefler. İlk senaryo mevcut kaynak durumunda küçük değişiklikleri içerirken, ikinci senaryo daha fazla ek kaynak ve çaba gerektiren bir yaklaşımı öngörmektedir.
Mevcut durum göz önüne alındığında, bu senaryo Platformu zamanında geliştirmenin minimum çaba senaryosu gibi görünmektedir. Üçüncü senaryo ise, büyük ek kaynaklarla önemli hedeflere hızlı bir şekilde ulaşılabileceğini öne sürer. Bu senaryo ile Platform, AB’deki tüm yaşam döngüsü tabanlı faaliyetler için benzersiz bir referans noktası haline gelebilir, paydaşlar, politika yapıcılar ve uygulayıcılar arasında etkileşimi kolaylaştırabilir ve Avrupa Komisyonu ile diğer AB kurumları arasında veri alışverişi için sinerjiler yaratabilir.
Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (LCA), çeşitli önemli alanlarda gerçekleştirilen projelerle plastik ürünlerin çevresel etkilerini değerlendirmek adına kapsamlı bir perspektif sunmaktadır. Plastik LCA, Plastik Üretimi için Alternatif Besin Hammaddelerinin Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi projesi, fosil kaynaklara alternatif olarak kullanılabilen yenilikçi malzemelerin çevresel etkilerini sistematik bir şekilde değerlendirmek ve sürdürülebilir plastik üretimine yönelik daha iyi anlayış geliştirmek amacıyla yürütülmüştür. Bu proje, çeşitli hammaddelerden elde edilen plastik ürünlerin yaşam döngüsü etkilerini değerlendirmek için sağlam bir LCA yöntemi geliştirmeyi ve bu yöntemi pratik uygulamada test etmeyi hedeflemiştir.
Öte yandan, Tüketim Ayak İzi, Sürdürülebilir Tüketim – AB’nin Çevresel Etkisinin Göstergeleri ve Değerlendirmesi projesi, sürdürülebilir tüketim alışkanlıklarının çevresel etkilerini belirlemeye odaklanmıştır. AB’nin çeşitli tüketim alanlarındaki çevresel etkilerini değerlendirmek için göstergeler ve yöntemler geliştirerek, sürdürülebilir tüketim pratiğini teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Bu proje, AB’nin çevresel politika hedeflerine ulaşma yolunda tüketicilerin rolünü vurgulayarak, daha bilinçli ve sürdürülebilir tüketim alışkanlıklarının benimsenmesine katkı sağlamayı hedeflemektedir.
Yaşam Döngüsü Analizi, Avrupa Birliği’nin çeşitli fon programlarında önemli bir rol oynamaktadır, çünkü bu analizler sürdürülebilirlik odaklı projelerin etkilerini değerlendirmek ve gelecek nesillere daha sürdürülebilir bir dünya bırakma hedefini güçlendirmek için kritik bir araçtır. AB’nin LCA odaklı projeleri, inovasyonu teşvik ederken çevresel bilinci artırarak sektörler arasında iş birliğini destekler, bu da sürdürülebilir bir geleceğe katkı sağlar. Bu projeler, LCA’nın gücünü kullanarak AB’nin öncü rolünü pekiştirir ve küresel düzeyde sürdürülebilirliğe öncülük eder. Gelecekteki AB fon programları, LCA’nın benimsenmesini teşvik ederek projelerin etkisini optimize etmeye yönelik daha etkili adımlar atabilir. Kaynakça:
Systematic Map of the Social Impact Assessment Field Ricardo J. Bonilla-Alicea and Katherine Fu * (https://www.mdpi.com/2071-1050/11/15/4106)
https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC85205
